اندازه گیری دقیق یکی از مواردی است که جاهای مختلف انجام می شود. کالیبراسیون یک فرآیند است که در اندازه گیری دقیق نقش بسیار مهمی دارد. در واقع با استفاده از کالیبره کردن دقت یک دستگاه اندازه گیری با یک استاندارد مقایسه می شود تا خطای آن تعیین شود. اما کالیبراسیون چیست و چه نقشی در اندازه گیری دارد.
کالیبراسیون و اندازه گیری دقیق کمک می کند تا نتایج درست بدست آورد. اما یک دستگاه اندازه گیری مانند متر لیزری که کالیبره نشده باشد، ممکن است نتایج نادرست ارائه دهد و این موضوع می‌تواند منجر به محاسبه های های نادرست در زمینه های مختلف شود.
در نهایت، کالیبراسیون یک جزء اساسی در حفظ دقت و قابلیت اعتماد دستگاه های اندازه گیری می باشد.
|
انواع کالیبراسیون |
توضیحات |
|
کالیبراسیون شار |
برای تعیین دقت در اندازه گیری جریان مایع یا گاز |
|
کالیبراسیون دما |
برای تضمین دقت در اندازه گیری دما |
|
کالیبراسیون فشار |
برای تعیین دقت در اندازه گیری فشار |
| کالیبراسیون لوله |
برای تعیین دقت در اندازه گیری قطر یا ضخامت لوله |
| کالیبراسیون الکتریکی |
برای تعیین دقت در اندازه گیری کمیت های الکتریکی مانند ولتاژ، جریان و مقاومت |
| کالیبراسیون مکانیکی |
برای تعیین دقت در اندازه گیری مشخصه های مکانیکی مانند نیرو و گشتاور |
کالیبراسیون چیست؟
کالیبراسیون یعنی تنظیم یا استاندارد سازی دقیق و قابل اعتماد یک ابزار یا دستگاه اندازه گیری با استفاده از مقایسه با یک مرجع یا استاندارد معتبر. این فرآیند به منظور شناسایی و تصحیح هر گونه انحراف یا خطا در اندازه گیری های دستگاه انجام می شود، تا اطمینان حاصل شود که دستگاه خوانش دقیق و قابل اعتمادی ارائه می دهد. کالیبراسیون به صورت دوره ای اجرا می شود و در صنایع مختلف، از جمله تولید، مهندسی، و تحقیقات علمی، به منظور حفظ کیفیت و قابلیت اعتماد ابزار اندازه گیری و دقیق استفاده می شود.
کاربرد دستگاه های کالیبراسیون در صنایع مختلف
دستگاه های کالیبراسیون در هر صنعتی، از جمله صنایع شیمیایی، نفت و گاز، دارو سازی، تولید برق و خودرو سازی، ابزار اندازه گیری یک نقش حیاتی در کنترل فرآیند های تولید ایفا می کنند. این دستگاه ها برای اندازه گیری دقیق دما، فشار، جریان، و خصوصیات دیگر از اهمیت بسیاری برخوردارند.
کاربرد کالیبراسیون در صنایع غذایی
در یک کارخانه تولید مواد غذایی، از دستگاه های اندازه گیری برای کنترل دما، فشار و جریان مواد استفاده می شود. این اندازه گیر ها با کالیبراسیون دقیق، تضمین می کنند که محصولات با استاندارد های مورد نیاز تولید شوند.
کاربرد کالیبراسیون در صنایع تولید و خودرو سازی
در زمینه تولید، از کالیبراسیون برای تولید محصولات با کیفیت و ابعاد دقیق استفاده می شود. در خودرو سازی، کنترل کیفیت با اندازه گیری دقیق ابعاد قطعات انجام می شود.
کالیبراسیون در صنایع مختلف
کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری در صنایع نفت و گاز، خودرو سازی، و ساخت و ساز ضروری است. این فرآیند باید به‌صورت دوره ای انجام شود تا دقت اندازه گیری‌ها حفظ شود و از به وقوع پیوستن حوادث جلوگیری شود.
انواع کالیبراسیون
کالیبراسیون یک فرآیند اساسی در علم اندازه گیری است که دارای انواع مختلفی است. به وسیله انواع کالیبراسیون دقت و صحت ابزار دقیق اندازه گیری تعیین می شود. در این فرآیند، عملکرد دستگاه اندازه گیری با استفاده از نتایج اندازه گیری آن با دستگاه مرجع یا استاندارد مقایسه می شود. در ادامه با انواع دستگاه کالیبراسیون و اندازه گیری آشنا می شویم. در مورد مبحث ابزار دقیق چیست در یک مقاله به صورت اختصاصی توضیحاتی کاملی را ارائه داده ایم.
کالیبراسیون شار
کالیبراسیون شار یک فرآیند بسیار حیاتی است که برای تضمین دقت در اندازه گیری جریان مایع یا گاز از فلومتر ها استفاده می شود. به طور مثال، در صنعت نفت و گاز، دقت بالای فلومتر ها برای کنترل فرآیند، حفظ ایمنی و رصد محیط زیست بسیار حیاتی است. کالیبراسیون با استفاده از استاندارد های شار، مانند استاندارد ISO 17025، انجام می شود تا دقت اندازه گیری به حداکثر برسد.
کالیبراسیون دما
در حوزه کالیبراسیون دما، اطمینان از دقت دماسنج ها بسیار اهمیت دارد. به عنوان مثال در صنایع پزشکی، دقت بالای این دستگاه ها برای اندازه گیری دما برای حفظ ایمنی و تولید دارو ها اساسی است. کالیبراسیون دما با استفاده از دماسنج های مرجع صورت می گیرد تا صحت اندازه گیری دما حفظ شود.
کالیبراسیون فشار
در صنعت هوافضا و صنایع پر فشار، کالیبراسیون فشار اساسی است. فشارسنج ها برای کنترل فرآیند و حفظ ایمنی در شرایط فشار بالا استفاده می‌شوند. کالیبراسیون با استفاده از فشار سنج های مرجع انجام می شود تا دقت در اندازه گیری فشار حفظ گردد.
کالیبراسیون لوله
کالیبراسیون لوله در صنایع ساخت و ساز و نفت و گاز اهمیت دارد. دستگاه اندازه گیری لوله برای اطمینان از دقت در اندازه گیری قطر یا ضخامت لوله کالیبره می شوند. این فرآیند با استفاده از دستگاه های اندازه گیری لوله مرجع صورت می گیرد.
بیشتر بخوانید: کولیس چیست؟
کالیبراسیون الکتریکی
کالیبراسیون الکتریکی برای دستگاه های اندازه گیری الکتریکی مانند ولتاژ، جریان و مقاومت حیاتی است. این کالیبراسیون با استفاده از دستگاه های اندازه گیری الکتریکی مرجع انجام می شود تا دقت در اندازه گیری کمیت های الکتریکی تضمین شود.
کالیبراسیون مکانیکی
در زمینه کالیبراسیون مکانیکی، دستگاه های اندازه گیری مکانیکی مانند نیرو سنج ها و گشتاور سنج ها به کالیبراسیون نیاز دارند. این فرآیند با استفاده از دستگاه های اندازه گیری مکانیکی مرجع انجام می‌شود تا دقت در اندازه‌گیری نیرو، گشتاور و سایر مشخصه های مکانیکی حفظ گردد.
بیشتر بخوانید: تفاوت قدرت موتور و گشتاور
کالیبراسیون تجهیزات پزشکی
کالیبراسیون تجهیزات پزشکی حیاتی است تا از دقت و صحت نتایج این تجهیزات اطمینان حاصل شود. تجهیزات پزشکی، از جمله دستگاه های اندازه گیری علائم حیاتی و تجهیزات آزمایشگاهی، در تشخیص و درمان بیماری ها از اهمیت بسیاری برخوردارند.
تجهیزات پزشکی متعددی نیاز به کالیبراسیون دارند، از جمله دستگاه های اندازه گیری شامل موارد زیر است:
- علائم حیاتی
- تجهیزات آزمایشگاهی
- تجهیزات تصویر برداری مثل اشعه ایکس و سی تی اسکن
کالیبراسیون تجهیزات پزشکی ایمنی بیماران را تأمین می کند و از نتایج دقیق در تشخیص و درمان بیماری ها اطمینان حاصل می کند. این فرآیند باید به صورت دوره ای و منظم صورت گیرد تا دقت اندازه گیری ها حفظ شود. فواصل کالیبراسیون بستگی به نوع دستگاه، شرایط استفاده و دستورالعمل های سازنده دارد. اکثراً، تجهیزات پزشکی باید حداقل سالانه کالیبره شوند.
انواع استاندارد کالیبراسیون
استاندارد های کالیبراسیون، مراحل و دستورالعمل های مشخصی هستند که برای صحت و دقت کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری به کار می روند. این استاندارد ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: استاندارد های عمومی و استاندارد های اختصاصی.
استاندارد های عمومی کالیبراسیون
- ISO 17025: الزامات سیستم مدیریت کیفیت برای آزمایشگاه های کالیبراسیون را تعیین می‌کند.
- ISO 9001: الزامات سیستم مدیریت کیفیت برای تمام سازمان ها را تعیین می کند.
- IEC 60051: الزامات کالیبراسیون وسایل اندازه گیری دما را تعیین می کند.
استانداردهای کالیبراسیون اختصاصی
- ASTM E74: الزامات کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری دما را تعیین می کند.
- ANSI/ASME B48.1.1: الزامات کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری فشار را تعیین می کند.
- IEEE 488: پروتکل ارتباطی برای تجهیزات آزمایشگاهی را تعیین می کند.
استاندارد کالیبراسیون اهمیت بسیاری در حفظ ایمنی، کیفیت و دقت دستگاه های اندازه گیری دارند. انتخاب و پیاده سازی استاندارد ها به دقت و کارایی کالیبراسیون کمک می کند. در جدول زیر، نمونه ای از استاندارد های کالیبراسیون عمومی و اختصاصی آورده شده است:
| نوع استاندارد | نام استاندارد | کاربرد |
| عمومی | ISO 17025 | آزمایشگاه های کالیبراسیون |
| عمومی | ISO 9001 | تمام سازمان ها |
| عمومی | IEC 60051 | وسایل اندازه گیری دما |
| اختصاصی | ASTM E74 | دستگاه های اندازه گیری دما |
| اختصاصی | ANSI/ASME B48.1.1 | دستگاه های اندازه گیری فشار |
| اختصاصی | IEEE 488 | تجهیزات آزمایشگاهی |
انواع برچسب های کالیبراسیون
برچسب های کالیبراسیون، اطلاعات مربوط به کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری را ثبت می کنند و در اطمینان از صحت و دقت اندازه گیری‌ها نقش اساسی دارند. این برچسب ها از دو نوع دائمی و موقت هستند.
برچسب‌های کالیبراسیون دائمی
- نصب دائمی: با استفاده از روش های چاپ، حکاکی یا لیزر بر روی دستگاه اندازه گیری نصب می شوند و به طور دائمی باقی می مانند.
- مواد مقاوم: از موادی ساخته می شوند که در برابر شرایط محیطی نظیر نور، رطوبت و مواد شیمیایی مقاوم باشند.
- راحتی قابل مشاهده: باید به گونه ای طراحی شوند که در صورت آسیب، اطلاعات کالیبراسیون قابل مشاهده باشد.
برچسب های کالیبراسیون موقت
- نصب موقت: بر روی دستگاه اندازه گیری نصب می شوند و پس از انقضاء تاریخ کالیبراسیون باید برداشته شوند.
- جد اسازی آسان: از موادی ساخته می شوند که به راحتی جدا شوند و اطلاعات کالیبراسیون در صورت برداشته شدن، قابل مشاهده باشند.
- کنترل و نظارت: باید به منظور بررسی دوره ای و آسانی کنترل و نظارت بر آنها، استفاده شوند.
انتخاب نوع برچسب
- بر اساس شرایط محیطی: با توجه به محیط استفاده از دستگاه اندازه گیری، نوع مناسب برچسب انتخاب شود. به عنوان مثال، برای شرایط سختی محیطی، برچسب دائمی مناسب است.
- بر اساس قابلیت جداسازی: اگر نیاز به تعویض مکرر برچسب ها با تغییرات دوره ای دارید، برچسب موقت را انتخاب کنید.
نحوه نصب برچسب
- قابل دسترسی: باید به گونه ای نصب شوند که به راحتی قابل دیدن و خواندن باشند.
- عدم مانعی از عملکرد: برچسب ها نباید مانع از عملکرد صحیح دستگاه اندازه گیری شوند.
نگهداری برچسب‌ها
- بررسی دوره ای: برچسب ها باید به طور دوره ای بررسی و در صورت آسیب، تعویض شوند.
- محافظت از مواد شیمیایی: برچسب ها نباید در معرض مواد شیمیایی یا عوامل محیطی آسیب زا قرار گیرند.
انواع گاز کالیبراسیون
در دنیای اندازه گیری گاز، گاز های کالیبراسیون نقش بسیار حیاتی دارند. این گاز ها برای اعتبار سنجی و کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری گاز مورد استفاده قرار می گیرند.
گاز های کالیبراسیون به دو دسته اصلی گاز های استاندارد و گاز های مرجع تقسیم می شوند. هر دسته از این گاز ها دارای خصوصیات خاص خود است.
گاز های استاندارد: پایه دقت و صحت بالا
گاز های استاندارد با دقت و صحت بسیار بالایی در آزمایشگاه های کالیبراسیون تولید می شوند. این گاز ها در صنایع حساس نظیر دارو سازی و هوا فضا برای کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری گاز مورد استفاده قرار می گیرند.
گاز های مرجع: برای کاربرد های عمومی
گاز های مرجع با دقت کمتر نسبت به گاز های استاندارد تولید می شوند و برای کالیبراسیون دستگاه های اندازه گیری گاز در کاربرد های عمومی مانند صنایع نفت و گاز، پتروشیمی و خودرو سازی مورد استفاده قرار می گیرند.
انواع گاز های کالیبراسیون
گاز های کالیبراسیون در انواع مختلفی تولید می شوند، از گاز های خالص گرفته تا گاز های مخلوط و گاز های خاص، انتخاب مناسب از بین این گاز ها بر اساس نیاز ها و دقت مورد نظر برای اندازه گیری غلظت یک گاز خاص یا مخلوطی از گاز ها انجام می شود.
استفاده از گازهای کالیبراسیون
استفاده از گاز های کالیبراسیون با استفاده از دستگاه کالیبراسیون گاز صورت می پذیرد. این دستگاه ها برای تنظیم و اعتبار سنجی دقیق دستگاه های اندازه گیری گاز به‌کار می روند.
نقش مقایسه در کالیبراسیون گاز
در این فرآیند، دستگاه مورد نظر برای اندازه گیری غلظت گاز کالیبراسیون تنظیم می شود. سپس، با استفاده از دستگاه کالیبراسیون گاز مرجع، غلظت واقعی گاز کالیبراسیون اندازه گیری می شود.
اهمیت گازهای کالیبراسیون در صنعت
به طور کلی، گاز های کالیبراسیون به عنوان ابزاری حیاتی شناخته می شوند که برای حفظ دقت و اعتماد پذیری دستگاه های اندازه گیری گاز لازم است. انتخاب مناسب از بین انواع گاز های موجود، و استفاده صحیح از آنها در فرآیند کالیبراسیون، اطمینان از عملکرد صحیح این دستگاه ها را فراهم می کند.
انواع منحنی های کالیبراسیون
در علم اندازه گیری گاز، منحنی های کالیبراسیون به عنوان ابزاری بسیار حیاتی شناخته می شوند که برای ارتقاء دقت و اعتماد پذیری دستگاه های اندازه گیری گاز به کار می روند.
منحنی های کالیبراسیون به دو دسته اصلی منحنی های خطی و منحنی های غیر خطی تقسیم می شوند.
منحنی های خطی
منحنی های خطی ساده ترین نوع منحنی های کالیبراسیون هستند و با یک خط مستقیم توصیف می شوند. این منحنی ها برای دستگاه هایی که پاسخ خطی به سیگنال ورودی دارند، ایده آل هستند.
منحنی‌های غیرخطی
منحنی های غیر خطی پیچیده تر هستند و برای دستگاه هایی که پاسخ غیرخطی به سیگنال ورودی دارند، استفاده می شوند. این منحنی ها معمولاً با استفاده از روش های آماری یا رگرسیون غیر خطی توصیف می شوند.
منحنی های کالیبراسیون غیر خطی انواع مختلفی دارند که برخی از مهم ترین آنها شامل منحنی های درجه دوم، درجه سوم، لگاریتمی و توانی هستند.
انتخاب و رسم منحنی های کالیبراسیون
انتخاب نوع منحنی کالیبراسیون باید با توجه به ویژگی های دستگاه مورد نظر و پاسخ آن به سیگنال ورودی صورت گیرد. رسم منحنی های کالیبراسیون معمولاً با استفاده از نرم افزار های کامپیوتری یا دستگاه های کالیبراسیون دستی انجام می شود.
کالیبراسیون ابزار در آروا انجام می شود؟
ابزار های اندازه گیری آروا از جمله متر لیزری، تراز لیزی کالیبره می شوند. در واقع پس از انجام کارهای مختلف اندازه گیری هر کدام از این ابزار ها کالیبره می شوند تا در نتایج بدست آمده مشکلی رخ ندهد.
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید تراز لیزری
بیشتر بخوانید: راهنمای خرید متر لیزری
کلام آروا:
اندازه‌گیری ابزار دقیق یکی از عوامل حیاتی در مختلف حوزه‌ها مانند صنعت، علم، و پزشکی است. در این فرآیند، کالیبراسیون به عنوان یک مرحله اساسی و حیاتی در اطمینان از دقت دستگاه‌های اندازه‌گیری و تضمین صحت نتایج اندازه‌گیری به کار می‌رود. ابزار های مختلفی از قبیل متر لیزری و تراز لیزری بعد از اندازه گیری های مختلف نیاز به کالیبره شدن و کالیبراسیون دارند.
در این مقاله به صورت کامل و جامع به موضوع کالیبراسیون چیست و چه نقشی در اندازه گیری دقیق دارد پرداختیم در صورت نیاز می توانید با همکاران ما در تماس باشید.
بدون دیدگاه