ابزار آلات برقی و شارژی
ابزار آلات جوش و برش
ابزار بادی و پنوماتیک
ابزار بنزینی و موتوری
ابزار آلات دستی و عمومی
ابزار برش و سایش
ابزار و تجهیزات ایمنی
در صنعت برای اتصال فلزات به یکدیگر از روش هایی مانند جوشکاری و لحیم کاری استفاده می شود. هر کدام از این روش ها در جای خود کارآمد و مفید می باشند و همچنین این روش ها هر کدام دارای خطرات و عوارض هستند خطرات و عوارضی که اگر از ابزار آلات ایمنی مناسب استفاده نشود تا سال ها گریبان گیر شما خواهد بود به همین خاطر خیلی خلاصه در جدول زیر عوارضی که بیشتر در اثر جوشکاری ایجاد می شود را گفته ایم اما برای دانستن تمام مواردبهتر است تا پایان مقاله را بخوانید چون به طور دقیق در این مطلب به بررسی عوارض و خطرات جوشکاری و راه های پیشگیری از آن می پردازیم.
| مدت ز مان | عوارض ناشی از دود های جوشکاری | نحوه پیش گیری از عارضه |
| کوتاه مدت | سردرد های موقت | استفاده از ماسک و عینک استاندارد |
| سرفه و تب | ||
| سوزش و قرمز چشم | ||
| بلندمدت | آسیب جدی به ریه | استفاده از تهویه مناسب در کارگاه و استفاده از عینک و ماسک با کیفیت |
| آسیب جدی مجاری ادرار | ||
| آسیب جدی به حنجره | ||
| نفش تنگی و خفگی |
در تعریف جوشکاری باید گفت که به روش اتصال فلزات تحت تاثیر گرما و فشار یا هر دو آنها به هم جوشکاری می گویند. همچنین نیز به اتصال یک یا چند فلز به یکدیگر توسط فلز یا آلیاژی پر‌کننده که نقطه ذوب آن از نقطه ذوب فلز اصلی کمتر است؛ لحیم کاری می‌گویند. در این فرایند از فلزاتی مثل سرب و کادمیوم استفاده می‌شود که ممکن است خیلی سمی باشند.
آشنایی با انواع فرآیندهای جوشکاری
جوشکاری قوس الکتریکی با الکترودهای دستی، جوشکاری با گاز محافظ با الکترود مصرف شونده، جوشکاری با گاز محافظ با الکترود تنگستنی، جوشکاری با قوس پلاسما و جوشکاری زیرپودری از انواع روش‌های جوشکاری محسوب می‌شوند.
در بعضی از روش‌های دیگر در جوشکاری از گاز اکسی استیلن، جریان برق، لیزر، پرتوهای الکترونی، اصطکاک، امواج ماوراء صوت، واکنش‌های شیمیایی و گرمای حاصله از گاز سوختنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در همه کارهایی که فرآیند شیمیایی وجود دارد ممکن است برای بدن ضرر داشته باشد و به سلامتی انسان آسیب برساند. به همین دلیل باید با خطرات جوشکاری آشنا باشیم. عوارض و خطرات جوشکاری، تاثیرات کوتاه مدت و بلند مدتی روی سلامتی انسان دارد.
عوارض و خطرات جوشکاری در کوتاه مدت
دود حاصل از جوشکاری از ذره‌هایی مثل روی، منگنز، مس و اکسیدهای مس تشکیل شده است که باعث ایجاد یک نوع تب به نام تب دود جوش می شود. این بیماری معمولا ۴ تا ۱۲ ساعت بعد از جوشکاری علائم خود را نشان می‌دهد.
از عوارض این بیماری تب و لرز، تشنگی، درد عضلات، درد سینه، سرفه، خستگی، تهوع و طعم فلز در دهان می باشد. و همچنین دود جوش باعث تحریک چشم و آسیب رساندن به دستگاه گوارش مثل تهوع، کم اشتهایی، استفراغ، دردهای شکمی و… می‌شود.
عوارض و خطرات جوشکاری در بلند مدت
در هنگام جوشکاری بر اثر تولید دود جوش، مشکلات و بیماری‌های ریوی، حنجره و مجاری ادراری در طولانی مدت به وجود می‌آید. در بعضی از کارهای جوشکاری احتمال اینکه دردوران حاملگى در همسران جوشکارها اختلال به وجود بیاید و باعث سقط جنین شود وجود دارد.
از مهم‌ترین عوامل این موضوع می‌توان به این موارد اشاره کرد: فلزاتی مانند (آلومینیوم، کادمیوم، نیکل، کروم، آهن، منگنز و مس)، گازهایی مثل (ازون و گازهای نیتروژن دار)، گرما و مواد رادیوگرافی که برای چک کردن درزها استفاده می‌شود.
برای عایق کاری کردن و پوشاندن سطح‌های مختلف از جوشکاری با آزبست استفاده می‌شود که باعث رسوب آزبست در ریه‌ها شده و احتمال سرطان‌های ریه و پرده جنب را افزایش می‌دهد. به همین دلیل در جوشکاری های نزدیک سطح‌های آزبست‌دار باید همه اصول ایمنی مانند زدن ماسک جوشکاری مخصوص رعایت شود.
در کنار رعایت اصول ایمنی در جوشکاری با آزبست، آگاهی از انواع مختلف جوشکاری همچون جوش شیاری نیز مهم است، زیرا این آگاهی کمک می کند تا اصول ایمنی را بهتر رعایت کنید.
بیشتر بخوانید: جوش شیاری چیست
عوارض جوشکاری در شب
جوشکاری در شب به‌دلیل ضعف نور طبیعی و خستگی فیزیولوژیکی بدن در ساعات پایانی روز، می تواند کیفیت کار را تحت تأثیر قرار دهد. کاهش دقت دید، خستگی چشم و تمرکز پایین، از جمله مشکلات رایجی هستند که در این شرایط بروز می کنند. در نتیجه، احتمال اشتباه در اجرای اتصال جوش، کاهش کیفیت و افزایش دوباره کاری وجود دارد. برای جلوگیری از این موارد، استفاده از نورهای صنعتی مناسب و کاهش حجم کار در شب توصیه می شود.
عوارض جوشکاری برای پوست صورت
پوست صورت از آسیب پذیرترین نواحی بدن در برابر نور شدید، اشعه UV و گرمای ناشی از جوشکاری است. جوشکارانی که بدون ماسک یا محافظ کامل کار می کنند، در معرض سوختگی سطحی، خشکی شدید، خارش و حتی در بلندمدت سرطان پوست قرار دارند. ماسک کامل صورت و استفاده از کرم های محافظ از عوارض جلوگیری می کند.
خطر جوشکاری با آب نمک
استفاده از آب نمک به‌عنوان ماده کمکی در فرایند جوشکاری کاملاً غیراستاندارد است و ریسک بالایی دارد. آب نمک دارای رسانایی الکتریکی بالاست و می تواند منجر به برق گرفتگی شدید شود. علاوه بر آن، ترکیب جریان الکتریکی با آب نمک ممکن است گاز های خطرناک مثل کلر و هیدروژن تولید کند که قابل اشتعال و سمی هستند. همچنین، احتمال انفجار نیز در صورت وجود جرقه و حرارت بالا افزایش می یابد. این روش نه تنها غیراستاندارد، بلکه تهدیدی جدی برای جان جوشکار است.
خطرات شیمیایی جوشکاری
در حین جوشکاری، گازهای مضر مانند ازن، اکسید نیتروژن و مونوکسید کربن تولید می شوند. همچنین، بخارات فلزاتی مانند کروم، نیکل، آلومینیوم و کادمیوم نیز منتشر می شوند که می توانند موجب آسیب های جدی به ریه، کلیه، کبد و حتی دستگاه تناسلی شوند. تجهیزات ایمنی باید با این خطرات همخوانی کامل داشته باشد.
عوارض دود جوشکاری برق
دود ناشی از جوشکاری قوس دستی یا MMA، شامل بخارات فلزات سنگین و ترکیبات شیمیایی مضر است. این دود ها می توانند وارد ریه شوند و موجب التهاب مزمن، برونشیت و در موارد طولانی، سرطان ریه شوند. برخی از فلزات مانند منگنز اثرات عصبی نیز دارند و تماس مداوم با آنها ممکن است عملکرد سیستم عصبی را مختل کند. استفاده از تهویه مناسب و ماسک های تنفسی فیلتردار الزامی است.
درمان دود جوشکاری
در صورت استنشاق ناگهانی دود جوش، اولین اقدام خروج سریع از محیط آلوده است. سپس، نوشیدن آب زیاد برای کمک به دفع سموم، تنفس در فضای باز و استفاده از بخور سرد مفید است. اگر علائمی مانند سرفه مداوم، تنگی نفس یا سرگیجه ادامه داشت، مراجعه به پزشک الزامی است.
آیا جوشکاری باعث ریزش مو می شود؟
اگرچه جوشکاری به‌طور مستقیم باعث ریزش مو نمی شود، اما عواملی مانند استرس حرارتی، دودهای سمی، و تماس با اشعه های شدید می توانند فولیکول های مو را تحت فشار قرار دهند. همچنین در صورت تماس جرقه یا دود با پوست سر، ممکن است آسیب های سطحی به مو و پوست وارد شود که به مرور زمان باعث ریزش می شود.
سوزش صورت بعد از جوشکاری
سوزش صورت معمولاً ناشی از تماس با اشعه ماوراءبنفش یا دود فلزات است. این حالت شبیه به آفتاب سوختگی بوده و می تواند با کمپرس سرد، پماد ضد التهاب و استراحت در محیط تاریک درمان شود. در صورت تداوم علائم، مراجعه به پزشک ضروری است.
درمان برق زدگی چشم بر اثر جوشکاری
در صورت برق زدگی چشم:
- چشم‌ها را بسته نگه دارید و در تاریکی استراحت دهید.
- از کمپرس سرد یا قطره اشک مصنوعی استفاده کنید.
- هرگز چشم را مالش ندهید.
- مراجعه سریع به چشم پزشک الزامی است.
برق زدگی چشم آسیب جدی است که می تواند با تکرار منجر به ضعف بینایی دائمی شود.
آیا جوشکاری چشم را ضعیف می‌کند؟
تماشای قوس جوش بدون محافظ، یکی از اصلی ترین دلایل آسیب چشمی در جوشکاران است. پدیده ای به‌نام برق زدگی یا التهاب قرنیه می تواند باعث سوزش، تاری دید و درد شدید شود. در بلند مدت، این موضوع حتی ممکن است باعث ضعف بینایی یا آب مروارید گردد. عینک و شیشه های جوشکاری دارای استاندارد UV/IR حفاظت مؤثری ایجاد می کنند.
خطرات جوشکاری در کارگاه
در کار جوشکاری باید از وسایل و ابزار ایمنی مناسب استفاده شود. در صورت عدم رعایت نکات ایمنی باعث به وجود آمدن مشکلاتی غیر قابل جبران می‌گردد. بیشترین خطرات جوشکاری به وجود آمده در این شغل شامل موارد زیر می‌شود:
- انواع مختلف اشعه‌های ناشی از جوشکاری
- ایجاد سروصدا در محیط کار
- تولید دود و گازهای ناشی از جوشکاری
- پوزیشن نامناسب بدن در هنگام جوشکاری
- خطرات جوشکاری در فضای بسته
در ادامه به توضیح موارد بالا می پردازیم.
۱. اشعه های ناشی از جوشکاری
نور مرئی یا uv:
نور uv یا نور مرئی همان نور طبیعی و نور مصنوعی ایجاد شده توسط لامپ‌ها است که نقش مهمی در دیدن اجسام و برخورد نکردن با آنها را دارد. همچنین طبق آخرین تحقیقات انجام شده در افزایش بازدهی و جلوگیری از خستگی ناشی از کار، این نورها نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند.
اشعه ماوراء بنفش و مادون قرمز:
اشعه ماوراء بنفش که منبع آن از نقطه جوش و اشعه مادون قرمز که منبع تولید آن از التهاب فلز گداخته شده است. این دو از باقی اشعه‌ها خطرناک‌تر هستند. در جوشکاری با دستگاه جوش، تابش اشعه جوشکاری بر چشم باعث ایجاد ناراحتی‌های چشمی مانند: قرمزی چشم همراه با ریزش اشک، خارش و ترس از نور، ورم ملتحمه، خیرگی و آب مروارید می شود.
کاربران جوشکار باید حتما از عینک‌های ایمنی و یا شیلدهای حفاظتی که دارای شیشه‌هایی با توانایی جذب اشعه ماوراء بنفش و مادون قرمز هستند؛ استفاده کنند.
۲. سر و صدای محیط کار
از عوارض ناشی از سر و صدا در محیط کار می‌توان به کاهش قدرت شنوایی، تحریک اعصاب، وزوز کردن گوش، سوت کشیدن پرده گوش نام برد. از دیگر عوارض و خطرات جوشکاری، ناشی از آلودگی‌های صوتی در کارگاه‌ها تغییر در ترکیبات خونی و سایر مایعات بدن نیز وجود دارد که افزایش یا کاهش قند خون از جمله‌ی این موارد می‌باشند.
روش پیشگیری:
کاربر جوشکار زمانی باید از گوشی استفاده کند که سر و صدای محیط کار در حدی باشد که باعث شود مکالمه عادی بین دو نفر در محیط کار را نشنود. در این صورت صدا از حد مجاز بالاتر است و ممکن است به سیستم شنوایی او آسیب وارد شود.
از وسایل حفاظت سیستم شنوایی که گوش را در برابر خطرات جوشکاری ایمن می‌کند؛ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پلاک گوش: به صورتی طراحی و ساخته شده است که به طور کامل، مجرای داخلی گوش را می‌پوشاند.
- گوشی: این نوع از گوشی‌ها کاملاًً گوش خارجی را می‌پوشاند و از لحاظ حفاظت گوش خیلی از پلاک گوش ایمن‌تر هستند و در ضمن کار کردن با آنها خیلی راحت‌تر است.
۳. دود و گاز تولید شده از جوشکاری
از جوشکاری با کاربید و استیلن دود حاصل می‌شود که دارای انواع فلزات سمی و مواد شیمیایی است که تنفس آنها به راحتی می تواند باعث مشکلات تنفسی شود. این ذرات به قسمت‌های انتهایی ریه‌ها نفوذ می‌کنند و باعث ایجاد عوارض شدیدی در ریه می‌شوند.
از جمله مضرات جوشکاری، گازهایی است که در شغل جوشکاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله آنها گاز استیلن است. این گاز بی‌رنگ می‌باشد. گاز خالص استیلن بوی بدی هم ندارد ولی بوی بدی که در هنگام جوشکاری به مشام می‌رسد هیدروژن سولفوره مخلوط شده با آن است که به علت وجود ناخالصی کاربید در آن به وجود می‌آید.
بیشتر بخوانید: انواع گاز جوشکاری
عوارض به وجود آمده از این گاز شامل: سرفه، ریزش اشک، سردرد، سرگیجه، اختلالات گوارشی، بیهوشی و مشکلات تنفسی است که اگر غلظت گازهای استشمام شده زیاد باشد؛ باعث بیهوشی و مرگ می‌شود.
راه‌های جلوگیری از عوارض دود‌ها و گازهای تولید‌شده در جوشکاری:
برای جلوگیری از عوارض جوشکاری در تولید دود و گاز در طی عملیات جوشکاری جهت حفاظت از دستگاه تنفسی استفاده از کلاه ماسک‌های مخصوص جوشکاری لازم و ضروری است. لازم به ذکر است که در محیط‌های کار باید از سیستم تهویه عمومی و موضعی برای کاهش میزان آلودگی استفاده کرد. این کار در بهداشت تنفسی کارگران بسیار موثر است.
۴. حرکات و پوزیشن بدن در حین جوشکاری
از دیگر خطرات جوشکاری این است که بعضی از حرکت‌ها که قسمت‌هایی از مفصل را درگیر می‌کند؛ به خاطر خارج شدن از حد طبیعی و به دلیل میزان شدت و تکرار آنها به دفعات زیاد باعث به وجود آمدن مشکلات مفصلی می‌شود و بعضا انجام دادن این کارها به صورت غیر‌طبیعی باعث به وجود آمدن دردهای عضلانی می‌شود.
از جمله عوارض و خطرات جوشکاری در هنگام رعایت نکردن اصول نشستن و پوزیشن بدن در حین کار باعث ایجاد دردهای پشت، انقباض عضلات کنار مهره‌ای، دردهای منطقه گردن و پشت کمر می‌شود. از جمله عوارض دیگر در کار کردن در یک پوزیشن نامناسب، می‌توان به تغییر شکل ستون فقرات و دردهای ناشی از آن اشاره کرد.
راه‌های پیشگیری:
برای پیشگیری کردن از عوارض رعایت نکردن اصول نوع نشستن و حالت کار کردن، این است که زمان‌های مشخص و منظم بین زمان استراحت و کار وجود داشته باشد. همچنین نوع درست بلند کردن بار از اهمیت زیادی برخوردار است.
۵. خطرات جوشکاری در فضای بسته
فضای بسته به محلی گفته می‌شود که کوچک و تنگ است و از نظر دسترسی محدود و بدون تهویه یا جریان هوا می‌باشد. برای کار کردن در فضاهای بسته تهویه هوا کاملا ضروری است.
بالا بودن غلظت گازها و بخارهای خطرناک و سمی در یک محیط کوچک به سرعت این محیط را به محیطی خطرناک تبدیل می‌کند. همچنین استفاده زیاد از گاز اکسیژن در جوشکاری باعث ایجاد خفگی و بیهوشی می‌شود. تعدادی از این گازها و بخارها بشدت قابل اشتعال هستند.
همه کسانی که به محل‌های خطرناک وارد می شوند باید استفاده از کپسول‌های هوا برای تنفس و دستگاه‌های ایمنی و راه استفاده صحیح در ورود و خروج به این محل‌ها و عملیات نجات را آموزش دیده باشند. در ادامه به تعدادی از این نکات اشاره می‌شود.
- افرادی که داخل فضاهای بسته کار می‌کنند باید به کمربند ایمنی، طناب نجات و وسایل محافظتی فردی مناسب تجهیز شوند. همچنین باید دارای کپسول هوا باشند. لازم به ذکر است که بدانید به هیچ عنوان از ماسک های تصفیه هوا با فیلترهای زغالی، کاغذی نباید استفاده کرد.
- سیلندر گاز و ماشین جوش باید در مکان‌های مطمئن و بیرون از مکان‌های بسته قرار داده شود.
- یک فرد به عنوان نیروی کمکی باید آموزش دیده باشد و با تمام خطرات جوشکاری آشنا باشد و خارج از فضای بسته با امکانات لازم مثل: کپسول آتش نشانی، کپسول هوا و امکانات حفاظتی فردی آمادگی لازم را داشته باشد تا در صورت نیاز به کمک فردی که داخل فضای بسته گیر افتاده برود. اگر شخصی که خارج از فضا است؛ احساس هر نوع کاهش سطح هوشیاری و یا علائم خفگی کند باید فورا فرد داخل فضای بسته را از آنجا خارج کند.
- قبل از ورود به فضاهای بسته باید تمام آزمایشات به جهت گازهای قابل اشتعال، گازهای سمی و سطح اکسیژن از قبل امتحان شود. در طول عملیات جوشکاری باید دائما شرایط هوای داخل امتحان شود. افراد به هیچ عنوان نباید وارد مکانی شوند که سطح اکسیژن آن کمتر از ۵/۱۹ درصد است مگر اینکه به کپسول هوا مجهز باشند.
- به هیچ عنوان از گاز اکسیژن برای تهویه هوا استفاده نشود.
- به صورت مداوم از کپسول هوا برای تهویه در طول جوشکاری و یا برشکاری گرم در فضای بسته استفاده شود.
- کابل‌ها، سیم‌ها و کلیه لوله‌های خط‌های انتقال نیرو باید خاموش یا قطع شوند. تمام شیرها و کلیدهای باز و بسته یا خاموش و روشن باید دارای علامت باشند تا کسی به اشتباه آنها را باز یا روشن نکند.
- تمام مشعل ها و تجهیزاتی که با گاز یا اکسیژن کار می کنند و ضروری نیستند باید از آن مکان خارج شوند.
خطرات انواع روش های جوشکاری
هر کدام از انواع روش های جوشکاری ممکن است خطرات و عوارض مختلفی را به همراه داشته باشند. برای رفع این خطرها باید ابتدا آن ها را شناسایی کنید.
عوارض جوشکاری آرگون
در جوشکاری TIG از گاز آرگون استفاده می شود. این گاز خنثی است اما در محیط های بسته می تواند اکسیژن را جا به جا کرده و خطر خفگی ایجاد کند. نور قوس آرگون بسیار شدید است و آسیب بیشتری به چشم و پوست وارد می کند. سوختگی های موضعی نیز ممکن است در اثر حرارت بالا رخ دهد.
عوارض جوشکاری آلومینیوم
بخار حاصل از جوشکاری آلومینیوم حاوی ترکیباتی است که برای ریه مضرند. تماس مداوم با این بخارات می تواند موجب التهاب تنفسی، آلرژی مزمن و در موارد حاد فیبروز ریوی شود. ماسک فیلتردار مخصوص فلزات سبک و تهویه مؤثر الزامی است.
خطرات جوشکاری زیر آب
جوشکاری زیر آب تنها باید توسط غواصان صنعتی آموزش دیده انجام شود. این کار با ریسک بالایی همراه است.
- خطر برق گرفتگی
- انفجار حباب های گازی
- تماس با جریان الکتریکی در محیط مرطوب
- آسیب ناشی از فشار بالا بر سیستم های بدن
به همین دلیل تجهیزات خاص و شرایط کنترل شده برای انجام این نوع جوشکاری ضروری است.
عوارض گاز CO₂ در جوشکاری
گاز CO₂ معمولاً در جوشکاری MIG/MAG استفاده می شود. این گاز بی بو و بی رنگ است و در محیط بسته می تواند جای اکسیژن را بگیرد و موجب خفگی شود. همچنین، قرار گرفتن طولانی در معرض آن باعث سرگیجه، تهوع و خستگی مفرط می شود. تهویه مناسب و نصب سنسور های گاز از الزامات ایمنی در چنین محیط هایی است.
خطرات کپسول CO₂ جوشکاری
کپسول های CO₂ تحت فشار بالا هستند. در صورت ضربه، گرمای زیاد یا نشتی، خطر انفجار، پرتاب شدن و خفگی وجود دارد. نگهداری این کپسول ها باید در جای خنک، ایمن، عمودی و با مهار زنجیر انجام شود.
کلام آروا:
در این مطلب به بیان عوارض و خطرات جوشکاری و راه های پیشگری از آنها پرداختیم. توجه به این نکات برای سلامتی فرد جوشکار بسیار با اهمیت است. این عوارض و خطرات در کوتاه مدت و بلند مدت ممکن است باعث مشکلات تنفسی، ریوی، شنوایی، دیداری و… شود. برای جلوگیری از این مشکلات رعایت نکات ایمنی در جوشکاری می تواند با اهمیت باشد. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد. لطفا نظرات خود را در این مورد با ما در میان بگذارید.
ارسال دیدگاه