کولیس چیست ؟ آموزش استفاده از انواع آنها

یکی از ابزار های اندازه گیری دستی که با کمک آن می توان عمق، شعاع و قطر لوله و همچنین قطر و عمق قطعات در تراشکاری و … را با روشی دقیق و پیشرفته در مشاغلی مانند تاسیساتی، تراشکاری و … اندازه گیری کرد کولیس است. اما کولیس چیست و انواع آن کدام است؟

کولیس از جمله ابزار های مناسب برای اندازه گیری است که با در اختیار داشتن آن می توانیم کارهای مربوط به اندازه گیری در عمق، قطر و … را با دقت و مهارت بالایی انجام دهیم. سنجیدن این پارامترها برای کاربران مهم بوده و از انواع کولیس برای بالا بردن دقت در کارهای اندازه گیری استفاده می کنند و با توجه به اهمیت این موضوع نیاز است که در قدم اول بدانیم کولیس چیست و پس از آن نیز با نحوه درست استفاده کردن از این ابزار و کاربرد های آن آشنا شویم. در ادامه با آروا همراه باشید تا اطلاعات کامل و مفیدی در جهت شناخت این ابزار و استفاده کاربردی از آن در کارهای خود کسب کنید.

کولیس چیست؟

کولیس (caliper) یک ابزار اندازه گیری دستی است که با کمک آن می توانیم میزان طول، عمق و قطر اشیاء و اجسام را اندازه گیری کنیم. این ابزار به طور عموم ظاهری تقریبا شبیه به یک خط کش دارد با این تفاوت که دارای شاخک هایی در بالا و پایین انتهایی آن است و در برخی از انواع نیز دارای عقربه های ساعتی و صفحه دیجیتال است. در واقع برای اینکه بدانیم کولیس چیست باید از نحوه کار با آن و اینکه از این ابزار در چه مشاغلی استفاده می شود نیز مطلع شویم.

 در واقع کولیس به زبان ساده اینگونه تعریف می شود: یک ابزار دقیق اندازه گیری که برای سنجیدن و مقیاس فاصله ها استفاده می شود و قطرسنج یکی دیگر از نام هایی است که به این ابزار اطلاق می شود.همانطور که گفتیم کولیس (caliper) یک ابزار دقیق جهت اندازه گیری است که برای استفاده از آن نیاز است تا کمی مهارت داشته باشیم و بتوانیم اعداد درج شده روی صفحه آن را به درستی خوانده و نحوه کار کردن با آن را نیز بدانیم.

در ادامه این مطلب و در جهت شناخت هر چه بهتر از اینکه کولیس چیست به کاربرد ها و انواع مختلف آن اشاره می کنیم و هر کدام را معرفی و توضیح می دهیم.

تاریخچه ساخت کولیس

ناریخچه و پیدایش کولیس طبق تحقیقاتی که انجام گرفته است به دوران پیش از مسیح باز می گردد که با اشکال چوبی و با شاخک های ثابت و متغیری که داشتند در روم باستان و یونان و حتی در دوران ساسانیان مورد استفاده قرار می گرفته اند. برای ساخت کولیس به شکل مدرن و پیشرفته امروزی دو روایت وجود دارد که یکی از آنها به این صورت است که در سال ۱۹۶۳ یک شخص فرانسوی به نام پیتر ورنیر این ابزار را اختراع کرده است که با کمک فک های آن می توان کارهای اندازه گیری را انجام داد و به احترام ایشان نام دیگر این ابزار را ورنیه نیز نامیده اند.

اما در روایت دوم زمان اختراع این ابزار را به سال ۱۹۱۴ مربوط می دانند که توسط یک فرد ژاپنی به نام مویتو تویو اختراع شد و طی سال های متمادی این ابزار تکامل یافت تا اینکه در سال ۱۹۶۳ به صورت انبوه تولید شد. در حال حاضر این ابزار دارای مدل های مختلفی است.

کاربرد کولیس چیست

از ابزار های اندازه گیری برای سنجیدن میزان فاصله ها استفاده می شود که دارای مدل ها و انواع متفاوتی هستند و با توجه به اینکه موضوع بحث ما کولیس است باید به چگونگی استفاده و نحوه سنجیدن طول، قطر و عمق اشیا از جمله لوله و مهره ها اشاره کنیم. در تعریف اینکه کاربرد کولیس چیست باید بگوییم که از این ابزار مهم جهت اندازه گیری قطعات در مشاغلی مانند تراش کاری،نجاری، مهندسی و … استفاده می شود.

مقاله مرتبط : راهنمای خرید متر لیزری

انواع کولیس

ابزار های اندازه گیری مانند کولیس ها از جمله وسیله هایی هستند که دارای انواع مختلف هستند که از آنها می توان در موارد مختلف و متنوعی جهت اندازه گیری استفاده کرد. انواع کولیس ها در شکل و ظاهر و نحوه استفاده با یکدیگر متفاوت هستند که در ادامه و در جهت شناخت هر چه بهتر از اینکه کولیس چیست انواع آن را به صورت کامل معرفی و هر کدام را توضیح می دهیم.

انواع کولیس ها را می توان بر اساس نوع ساخت مانند ساده، ساعتی و دیجیتال، و بر اساس شکل فک های آن مانند چرخان، متغیر و … دسته بندی کرد. ما در این مقاله تمام این مدل ها را در تحت عنوان انواع کولیس معرفی و توضیح می دهیم.

کولیس ساده یا ورنیه

شکل ساده و ابتدایی از انواع کولیس ها است که دارای دهانه ثابت بوده و از آن جهت اندازه گیری های قطر داخلی و خارجی استفاده می شود. کولیس ساده در انتهای خود دارای دو شاخک بلند در قسمت پایین و دو شاخک کوتاه در قسمت بالایی دسته است که برای اندازه گیری های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. کار کردن با این ابزار اندازه گیری ساده بوده و تا ۳۰ سانت را با دقت بالا اندازه گیری می کند.

از کولیس ساده یا ورنیه در مشاغلی مانند آزمایشگاه ها و کارگاه های تراشکاری استفاده می شود و دارای دقت دو صدم میلی متر می باشد.

مزایا و ویژگی های کولیس ساده

• دقت بالا در اندازه گیری
• اندازه گیری در دو مقیاس متر و اینج
• قابل استفاده روی قطعات مختلف
• عمر مفید طولانی

معایب کولیس ساده

• خواندن در برخی مواقع برای افراد تازه کار دشوار است

کولیس عقربه ای یا ساعتی

در تعریف اینکه کولیس چیست توضیح دادیم که؛ این وسیله کاربردی برای اندازه گیری است و انواع مختلفی دارد که یکی از انواع آن از لحاظ ساخت عقربه ای یا ساعتی است و دلیل نامگذاری آن نیز به این خاطر است که روی صفحه اصلی این ابزار یک درجه سنج شبیه به ساعت وجود دارد که با کمک باز و بسته کردن شاخک های کوچک و بزرگ میزان اندازه محاسبه شده روی عقربه ها نمایش داده می شود.

کار اندازه گیری با این نوع کولیس ساده است و ۱۵ تا ۳۰ سانتی متر را می توان با آن اندازه گیری کرد. چرخ دنده کوچکی در درون ساعت وجود دارد که دقت محاسبه را بالا می برد و میزان دقت نیز در این ابزار دستی دو صدم میلی متر تا یک هزارم میلی متر است.

ویژگی و مزایای کولیس ساعتی یا عقربه ای

1. خواندن آسان اعداد نمایش داده شده
2. عدم نیاز به باتری جهت نمایش اعداد
3. دارای صفحه نمایش عقربه ای

معایب کولیس ساعتی یا عقربه ای

• حساس به شرایط خاص آب و هوایی مانند گرمای شدید یا رطوبت بسیار بالا
• دشوار بودن تعمیرات این دستگاه

کولیس دیجیتال

شکل مدرن و پیشرفته از کولیس ها است که روی بدنه آن یک صفحه نمایش دیجیتال قرار دارد و با کمک این قابلیت می توان با دقت بسیار بالایی به نسبت دو مدل قبلی کارهای انداه گیری را انجام داد. با کمک کولیس دیجیتال می توان مقیاس های مختلف مانند اینچ، متر، فوت و … را با دقت بالایی محاسبه کرد. کولیس دیجیتال نیز مانند عقربه ای و ساده دارای شاخک هایی کوتاه و بلند است که جهت اندازه گیری قطر داخلی، قطر خارجی و عمق از آنها استفاده می شود و دقت این ابزار مهم و کاربردی نیز یک صدم میلی متر است.

ویژگی و مزایای کولیس دیجیتال

• نمایش مقیاس مختلف متر ، اینچ ،فوت و…
• خواندن آسان
• قابلیت ذخیره اطلاعات
• قابلیت اتصال به کامپیوتر

معایب کولیس دیجیتال

• تعمیرات دشوار
• در برخی از شرایط آب و هوایی ممکن است دچار خطا شود

دقت اندازه گیری در انواع کولیس ها معمولا یک صدم تا دو صدم میلی متر و یا ۰.۰۰۰۵ الی ۰.۰۰۱ اینچ است.

معرفی محصول: تراز بنایی آروا 

نحوه اندازه گیری و خواندن کولیس ها

نحوه اندازه گیری و خواندن مهمترین کاری است که در هنگام استفاده از کولیس ها با آن سرکار داریم و از آنجایی که کولیس ها دارای شکل های عقربه ای، دیجیتال و ساده هستند، در دو مدل اولیه خواندن فاصله بدست آمده بسیار ساده و راحت است و روی صفحه نمایش داده می شود. آموزش نحوه خواندن و اندازه گیری در کولیس برای این است که استفاده از این ابزار را بهتر یاد بگیریم و در نهایت شناخت بیشتری از اینکه کولیس چیست بدست آوریم.

منظور ما در این قسمت این است که چگونه با کمک کولیس ساده که اصطلاحا به آن مکانیکی گفته می شود کار اندازه گیری و نحوه خواندن را انجام دهیم. در قدم اول با کمک فک ها میزان فاصله را مشخص می کنیم که در این مرحله یک عدد روی خط کش ثابت و یک عدد روی ورینیه که متحرک است، مشخص می شود. عدد نمایش داده شده در اکثر مواقع به صورت اعشار است که در این مرحله باید ببنیم که ورنیه و خط کش ثابت روی کدام یک از اعداد منطبق هستند و عدد متقارن روی خط کش ثابت و ورنیه را به عنوان میزان اندازه بدست آمده یادداشت می کنیم.

برای مثال در نظر بگیرید که قطر بیرونی یک شی ء را اندازه گیری کرده اید و عدد روی خط کش اصلی ۱۲ میلی متر است و عدد روی ورنیه بین ۱۲ و ۱۳ میلی متر را نشان می دهد .در اینجا می بایست روی ورنیه و خط کش اصلی را ببنیم که کدام یک از اعداد روی هم منطبق هستند تا عدد به دست آمده را میزان اندازه اصلی در نظر بگیریم.

مقاله مرتبط : تراز لیزری چیست ؟

برای خواندن کولیس، ابتدا باید اندازه گیری اصلی را از روی مقیاس اصلی بخوانید. سپس، باید اندازه گیری ورنیه را بخوانید. اندازه گیری ورنیه با عددی در مقیاس ورنیه که با علامت صفر در مقیاس اصلی هم پوشانی دارد تعیین می شود.

مراحل خواندن کولیس

1. مقیاس اصلی را پیدا کنید.
2. عددی را در مقیاس اصلی پیدا کنید که با علامت صفر در مقیاس ورنیه هم پوشانی دارد.
3. عددی را در مقیاس ورنیه پیدا کنید که با علامت صفر در مقیاس اصلی هم پوشانی دارد.
4. اندازه گیری ورنیه را با دقت اندازه گیری کولیس ضرب کنید.
5. اندازه گیری اصلی را به اندازه گیری ورنیه اضافه کنید.

مثال:

فرض کنید کولیسی با دقت اندازه گیری ۱/۱۰ میلی متر دارید. اگر اندازه گیری اصلی ۲۵ میلی متر و اندازه گیری ورنیه ۱.۲ میلی متر باشد، اندازه گیری نهایی به شرح زیر محاسبه می شود:

اندازه گیری ورنیه = 1.۲ میلی متر دقت اندازه گیری = 10/۱ میلی متر

اندازه گیری ورنیه + دقت اندازه گیری = 1.۲ میلی متر + ۱۰/۱ میلی متر = 0.۱۲ میلی متر

اندازه گیری اصلی + اندازه گیری ورنیه = 25 میلی متر + ۰.۱۲ میلی متر = 25.۱۲ میلی متر

بنابراین، اندازه گیری نهایی ۲۵.۱۲ میلی متر است.

نکات مهم در خواندن کولیس:

• دقت اندازه گیری کولیس را در نظر بگیرید. به عنوان مثال، اگر دقت اندازه گیری کولیس ۱/۱۰ میلی متر باشد، نمی توانید اندازه گیری را با دقت ۱/۱۰۰ میلی متر انجام دهید.
• مطمئن شوید که فک های کولیس به جسم محکم فشار می دهند. اگر فک ها محکم به جسم فشار ندهند، اندازه گیری دقیق نخواهد بود.

خطای صفر در کولیس چیست؟

اگر در حالت بسته بدن شاخک های کولیس اعداد صفر با هم منطبق نباشند در این حالت خطای صفر وجود دارد یعنی اینکه خط کش اصلی و خط کش ورنیه در اعداد صفر یکسان نباشند. خطای صفر در دو حالت ممکن است رخ دهد، اول اینکه صفر نمایش داده شده روی ورنیه سمت راست خط کش اصلی باشد که گفته می شود خطای صفر مثبت رخ داده و در حالت دوم اگر صفر روی خط کش ورنیه سمت چپ صفر خط کش اصلی نمایش داده شود که خطای منفی صفر به وجود آمده است.

تبدیل مقیاس اینچ و میلی متر و بر عکس آن

برخی از کولیس ها تنها یک قابلیت را دارند یعنی اینکه یا به صورت اینچ و یا میلی متر اندازه گیری می کنند که نیاز است تبدیل صورت گیرد و برای اینکه هر دو مقایس را در اختیار داشته باشیم باید تبدیل مقیاس را انجام دهیم و برای این کار از فرمول هایی استفاده کنیم که مناسب برای تبدیل مقیاس هستند. در زیر به فرمول هایی که با کمک آنها می توان تبدیل ر انجام داد با ذکر مثال معرفی می کنیم.

۱ اینچ برابر  است با ۲۵.۴*۱ میلی متر

۱ میلی متر برابر است با ۱/۲۵.۴ اینچ

برای مثال در نظر بگیرید که میزان اندازه ای که مشخص شده است ۲ اینچ و یا ۲۰ میلی متر و ما می خواهیم این اعداد را به مقایس های دیگر تبدیل کنیم که در زیر برای هر کدام مثال زده ایم.

۲ اینچ برابر است با ۲۵.۴*۲  معادل ۵۰.۸ میلی متر

۲۰ میلی متر برابر است با ۲۰/۲۵.۴ معادل ۷۸۷۴۰۲/۰ اینچ

روش نگهداری از کولیس

کولیس نیز مانند دیگر ابزار ها نیاز به نگهداری صحیح و اصولی دارد تا از آن بتوانیم به مدت زمان زیادی استفاده کنیم. برای اینکه کولیس ها دارای طول عمر بیشتر باشند نیاز است که روش های نگهداری از کولیس را به بهترین شکل رعایت کنیم که در ادامه این بخش به این موارد مهم و اصولی در این خصوص اشاره می کنیم.

• کولیس را در جای مناسب قرار دهیم
• از پرتاب کردن آن خودراری کنیم
• به عنوان ابزار جایگزین اندازه گیری از آن استفاده نکنیم ( برای مثال از آن به جای آچار استفاده نشود).

میکرومتر چیست؟

میکرو متر یک وسیله اندازه‌ گیری دقیق برای اندازه‌ گیری طولی اشیاء کوچک است. این ابزار در دقت بالا و با دقت تا صدم میلیمتر یا حتی دقیق ‌تر اندازه ‌گیری انجام می ‌دهد. میکرومتر ها برای کاربرد های مختلفی در صنایع مختلف مانند ماشین‌ کاری، پزشکی، فیزیک، و سایر زمینه ‌ها استفاده می ‌شوند.

واحد اصلی اندازه ‌گیری در میکرو متر میلی متر است. معمولاً یک میکرو متر دارای دو نشانگر است: یک نشانگر اصلی که به واحد میلی متر و یک نشانگر دیگر که به واحد صدم میلی متر (میکرو متر) اندازه‌ گیری می ‌شود. این ابزار ها معمولاً با دقت بسیار بالا و قابلیت اندازه ‌گیری اشیاء با سطوح مختلف تولید می ‌شوند. در مقاله میکرومتر چیست خیلی دقیق تر و تخصصی تر به این ابزار اندازه گیری پرداخته ایم.

برخی از نکات مهم در مورد استفاده از میکرومتر عبارتند از:

1. دقت: میکرو متر ها باید با دقت و صحت بالا استفاده شوند. تنظیم صفحات اندازه ‌گیری و استفاده صحیح از این ابزار ها مهم است.
2. نگهداری: میکرو متر ها باید در شرایط مناسب نگهداری شوند. حتی گرد و غبار کمی هم می ‌تواند دقت این ابزار ها را تحت تاثیر قرار دهد.
3. آموزش: کاربران باید با روش صحیح استفاده از میکرو متر آشنا باشند و آموزش‌ های مربوط به کار با این ابزار را دنبال کنند.
4. استفاده در محیط تمیز: بهتر است میکرو متر ها در محیطی که تمیز و خالی از ذرات مضر استفاده شوند. ذرات معلق می ‌توانند به دقت اندازه ‌گیری اختصاص دهند.
5. کالیبراسیون: میکرومتر ها باید به صورت دوره ‌ای کالیبره شوند تا دقت آنها حفظ شود.

تفاوت میکرومتر یا ریزسنج با کولیس

ابزار های اندازه گیری مختلفی وجود راد که با کمک آنها می توان کارهای اندازه گیری را انجام داد که یکی از این ابزار ها میکرومتر یا ریز سنج است که دارای تفاوت هایی با کولیس است که می خواهیم در ادامه و در جهت شناخت هرچه بهتر از اینکه کولیس چست به آنها اشاره کنیم. کولیس ها دارای انواع مختلف و متنوعی هستند که از آنها می توان در کارهای مختلف و متنوعی استفاده کرد اما میگرو متر موارد استفاده محدود تری دارد. کولیس ها دارای انواع مختلف فک هستند اما فک ریز سنج یک شکل ثابت ایتوانه ای دارد. از ریز سنج یا میکرومتر برای اندازه گیری صفحه های نازک، سیم ها، قطر ساچمه استفاده می شود اما از کولیس می توان تا ۳۰ سانتی متر را اندازه گیری کرد.

کلام آروا:

ابزار های زیادی تولید و ساخته می شوند که کارهای اندازه گیری را می توانیم با کمک آنها انجام دهیم در این بین کولیس ها برای انداز گیری قطر، عمق و شعاع اشیاء و قطعات مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. کولیس ها دارای انواع مختلفی هستند که ما در این مقاله به معرفی انواع آن پرداختیم و نحوه کار کردن با این ابزار دستی را شرح دادیم.

پیشنهاد می شود برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این ابزار و کسب مشاوره های رایگان با همکاران ما در آروا تماس حاصل نمایید. همچنین می توانید سوالات خود را در قسمت نظرات در زیر همین مطلب نیز مطرح کنید. (سوالات و نظرات شما به سرعت منتشر می شوند)